Đế quốc Khmer hay
Đế quốc Angkor (
Hán-Việt:
Cao Miên 高棉)là một cựu
đế quốc rộng lớn nhất
Đông Nam Á với diện tích lên đến 1 triệu
km²,từ năm 802- 1431, đóng trên phần lãnh thổ hiện nay thuộc
Campuchia,
Miền Nam Việt Nam,
Lào và
Thái Lan. Đế quốc Khmer, tách ra từ Vương quốc
Chân Lạp, đã từng cai trị và có phần đất phiên thuộc mà ngày nay thuộc lãnh thổ của các quốc gia:
Lào,
Thái Lan và miền nam
Việt NamTrong quá trình tạo lập nên đế chế này, người Khmer đã có các mối quan hệ thương mại với
đế quốc Java và sau đó với đế quốc
Srivijaya giáp biên giới đế quốc Khmer về phía nam. Di sản lớn nhất của Đế quốc Khmer là
Angkor - kinh đô của Đế quốc này vào thời cực thịnh của nó. Angkor là chứng tích của sức mạnh và sự thịnh vượng của Đế quốc Khmer và cũng là hiện thân của nhiều tín ngưỡng mà nó đã mang trong mình. Các tôn giáo chính thức của đế chế này là:
Ấn Độ giáo,
Phật giáo Đại thừa cho đến khi
Phật giáo Nam truyền chiếm ưu thế sau khi được du nhập từ
Sri Lanka vào
thế kỷ 13.Sự khởi đầu của Đế quốc Khmer theo truyền thống được xác định là vào năm 802, khi hoàng tử Khmer
Jayavarman II tự xưng là chakravartin (nghĩa đen là 'người cai trị toàn cầu', tước hiệu tương đương với 'hoàng đế') ở vùng núi
Phnom Kulen. Mặc dù sự kết thúc của Đế chế Khmer theo truyền thống được đánh dấu bằng sự sụp đổ của Angkor vào tay
Vương quốc Ayutthaya của
Xiêm vào năm 1431, nhưng lý do dẫn đến sự sụp đổ của đế chế này vẫn còn được các học giả tranh luận.
[1] Các nhà nghiên cứu đã xác định rằng sau một thời kỳ mưa
gió mùa mạnh là hạn hán nghiêm trọng trong khu vực, gây thiệt hại cho cơ sở hạ tầng thủy lực của đế quốc. Sự thay đổi giữa hạn hán và lũ lụt cũng là một vấn đề, có thể khiến cư dân phải di cư về phía nam và rời xa các thành phố lớn của đế quốc.
[2]Lịch sử của Angkor với vai trò là trung tâm của đế quốc Khmer lịch sử cũng là lịch sử Khmer từ thế kỷ 10 đến thế kỷ 15. Từ đế quốc Khmer và cũng từ khu vực Angkor - không có một ghi chép bằng văn bản nào còn sót lại đến ngày này mà chỉ có những văn bản được khắc chạm trên đá. Do đó những gì còn được biết đến ngày nay về nền văn minh Khmer lịch sử được chủ yếu tham khảo từ các nguồn:Sự khởi đầu của kỷ nguyên Vương quốc Khmer Angkor được cho là bắt đầu từ năm 802 sau Công nguyên. Trong năm này, vua
Jayavarman II đã tự xưng "Chakravartin" (vua của thiên hạ). Đế quốc đã kết thúc với sự sụp đổ của Angkor vào thế kỷ thứ 15.